SEC METAL KALIP DERSİ
DERSİN AMACI VE HEDEFLER
Endüstriyel ve sanayi sektörü olan saç-metal kalıp tasarım ve imalat bilgisini kazanma
Dersin Hedefleri
1-Kalıpçılıkla ilgili terim ve kavramları tanıma
2- Mezuniyet sonrasında çalışılabilecek bir endüstriyel alanı tanıma
3- Saç-metal alanında firmaları tanıma
4- Kalıp tasarımında kullanılan standart ve hazır elemanları tanıma
5- Saç-metal kalıbı tasarımı, imalatı ve montajını yapabilme
Dersin Öğrenciye Kazanımları :
1- Pres sanayisini tanır, pres kullanabilir ve pres tasarımı yapabilir,
2- Saç-metal kalıpları malzemesini ve kalıpta üretilen ürün malzemesini bilir,
3- Kesme ve delme kalıbı tasarlar, modeller ve imalat resimlerini çizer,
4- Bükme ve çekme kalıbı tasarlar, modeller ve imalat resimlerini çizer,
5- Pres otomasyon sistemi elemanlarını tasarlar, modeller ve imalat resimlerini çizer,
6- Diğer kalıplama yöntemlerini öğrenir.
ÖĞRENİM STRATEJİ VE ETKİNLİKLERİ
1. Hafta Uygulamaları : 1a. Kalıp elemanları yapımında kullanılan malzemeler,
1b. Kalıp elemanları malzeme mekanik özellikleri ve ısıl işlemleri,
1c. Hazır kalıp elemanları malzemeleri ve standartları.
2. Hafta Uygulamaları: 2a. Mekanik pres pedal-kavrama sisteminin
montaj resmi, 2b. Mekanik pres frenleme sisteminin montaj resmi,
3c. Mekanik pres hareketli başlığın montaj resmi,
3. Hafta Uygulamaları : 3a. Matris ve zımba kılavuzlayıcısı
iki parçalı yapılmış olan basit kalıbın konstriktif açıklamalı montaj resmi,
3b. T profil şeklinde iki parçalı yapılmış zımbanın yapım resmi,
3c. Rondela kalıbı için şerit saç malzeme hazırlanması, rondela kalıbının
tek taraflı yan çakılı konstrüktif açıklamalı montaj resmi, rondela kalıbı
zımbaları ve matrisinin yapım resmi,
4. Hafta Uygulaması : Çevirmeli pencere – kapı kolu parçasının
üretimi için şerit malzeme hazırlama ve yan çakısız kesme – delme –
ayırma kalıbının konstrüktif açıklamalı montaj resmi
(ilk ve son dayamalar kısmi kesitler ile açıklanacak),
5.Hafta Uygulaması : 5a. Döküm ve çelik malzemelerden yapılan
hazır kalıp setleri çeşitleri çizilmesi, mekanik özellikleri (Çekme ve akma dayanımları)
belirlenerek kullanım yerleri raporlandırılması. 5.b.Verilen örnek parçanın boyutları
belirlenecek, malzeme adı ve mekanik özellikleri (çekme ve akma gerilmesi)
sac işciliğine uygun malzeme grubundan seçilecek, kesme kuvveti ve
presleme kuvveti hesaplanacak. 5.c.Verilen örnek parçanın üretimi için gerekli
kalıbın konstrüktif açıklamalı montaj resmi çizilecek. Montaj resimde
hazır firma kataloglarından seçilen kılavuz sütunlar ve burçlar kullanılacak.
İlk ve son dayamaların, otomatik dayama ve yan çakının kullanımına
tasarımcılar tarafından karar verilecektir.
6.Hafta Uygulaması : 6a. 199.sayfa, 11.3 uygulama sorusundaki parçanın
boyutları yeniden belirlenip, üretimini yapacak kalıbın (matris) yerleştirme planını yapınız,
boyutlarını belirleyiniz, yapım resmini çiziniz. 6b. 216.sayfa c- de verilen örnek
gibi zımba ve kalıp boşluklarını belirleyiniz. 6c. Hazır kalıp setini seçiniz. 6d.
Seçilen kılavuz sütun çapını kontrol ediniz. 6e. Seçilen kalıp alt plakası
kalınlığını kontrol ediniz. 6f. Zımba ve kalıpların bağlanmasında kullanılan
civata sayısını ve boyutlarını belirleyiniz. 6g. Kalıbın montaj resmini konstrüktif açıklamalı çiziniz.
7. Hafta Uygulaması : 7a. Basit geometrik kesitli zımbaların (verilen 8 farklı kesit)
atalet momentlerinin bulunması, 7b. Rulo tipi mekanik sürücünün konstrüktif
açıklamalı montaj resminin kurşun kalem çizimi, 7b. Pres eksantirik
kolu ile rulo tipi mekanik sürücü arasındaki kol mekanizmasının geometrik
analizi ile şerit malzeme adımının gösterilmesi.
8.Hafta Uygulaması : 8a. 236.sayfa, Şekil 11.57 (a) da verilen bükülmüş
parçanın boyutları yeniden belirlenip, üretimini yapacak kalıbın (matris) yerleşim
planını yapınız, boyutlarını belirleyiniz, yapım resmini çiziniz. 8b. 216.sayfa c- de
verilen örnek gibi zımba ve kalıp boşluklarını belirleyiniz. 8c. Hazır kalıp setini seçiniz.
8d. Şerit malzemeden kesme – ayırma ve bükme yolu ile parça üretimini
yapabilecek kalıbın montaj resmini konstrüktif açıklamalı çiziniz. 8e. Boyutları
tarafınızca belirlenecek sac plakadan şerit malzeme genişliğini ve maksimum
üretilebilecek parça sayısnını bulunuz. 8f. Parçanın ilkel boyunu bulunuz. 8g.
kalıplama kuvvetini (kesme + bükme) bulunuz.
9. Hafta Uygulaması : Pnömatik sürücünün konstrüktif açıklamalı montaj resmini
en az iki görünüşte çizip gerekli açıklamaları kısmi kesitlerle yapınız.
Pnömatik silindiri hazır firma katologlarından uygun boyutlarda seçip montajda kullanınız.
10. Hafta Uygulaması : 10a. Mekanik preslerin çeşitleri, özellikleri, tahrik sistemleri,
10b.Tel erozyon tezgahlarının çalışma prensipleri, tel malzemesi ve özellikleri, 10c.
Hassas delik delme tezgahlarının çalışma prensipleri, tel malzemesi ve özellikleri, 10d.
Elektro erozyon tezgahlarının çalışma prensipleri, elektrot malzemelerinin özellikleri,
10e. Hidrolik preslerin çeşitleri, çalışma prensipleri, akışkan devreleri ile şematik bir hidrolik pres çizimi.
11. Hafta Uygulaması : 11a. 231.sayfa uygulama 11.10 b deki 1.2. ve 3.
çekmedeki kap boyutlarının değiştirilerek matematiksel çözümü, 11b. 235.sayfa soru
11.10 f de verilen çekme kabının boyutları değiştirilerek matematiksel çözümü, 11c. 236.sayfa
soru 11.11 e de verilen çekilmiş kabın ölçüleri değiştirilerek matematiksel çözümü,
11d. a b c’ de verilen uygulamaların birisinin çekme kalıbı tasarımı yarı açık yarı kapalı
şekilde ve bilgisayar kullanmadan çizimi.
12. Hafta Uygulaması : 12a. 238.sayfa şekil 11.60 da verilen parçanın ölçülerini
değiştirerek üretiminin yapılacağı çekme kalıbını tasarlayınız. 12b. 239. sayfa şekil
11.62 de verilen parçanın ölçülerini değiştirerek ilkel çapını, şerit malzeme genişliğini ve
kalıplama kuvvetini bulup, yay seçimini yapınız. 12c. şekil 11.62 de verilen parçanın
üretimini yapacak çekme kalıbını tasarlayıp, yarı açık yarı kapalı şekilde ve bilgisayar kullanmadan çiziniz.
13. Hafta Uygulaması: 165.sayfada şekil 10.9 da verilen parçanın boyutlandırılması,
ilkel boyutun bulunması, şerit malzemenin boyutlandırılıp adımın belirlenmesi, toplam
kalıplama kuvvetinin bulunması, yay kuvvetlerinin belirlenip – yayların seçilmesi,
parçanın üretimini yapmak için gerekli sac metal kalıp konstrüktif açıklamalı tasarlanıp
bilgisayar kullanmadan çizilmesi.
14. Hafta Uygulaması: Öğrenciler kendi belirledikleri bir kalıbın tasarımını, modellemesini,
imalat resimlerini hazırlayıp imalat ve montajını yaparak uygun preste üretim gerçekleştirirler.
15. Hafta Uygulaması: Konuların ne kadar öğrenildiğinin öğrenciler tarafından tartışılıp
değerlendirilmesi ve gelecek dönemler için önerilerin alınması.
DERSİN ÖZETİ
Kalıpçılığın tanımı ve sınıflandırılması, Presler özellikleri ve seçimi, Kalıp yapımında kullanılan
takım tezgahları, Kalıp elemanları, İlerletme aygıtları, Aktarmalar ve şerit malzeme
yan-itici aygıtları, Dayamalar, Şerit malzeme hazırlanması, Kesme kalıpları,
Bükme kalıpları, Çekme kalıpları, Diğer kalıp çeşitleri, Standart kalıp elemanları
(Kalıp setleri, kılavuz burçları, kılavuz sütunları ve kalıp sapları), Otomatik ilerletme mekanizmaları.
DERSİN YARIYILI
SAC METAL KALIP TASARIMI dersi 5. Yarıyıl okutulmaktadır.
ÖN ŞART
Yok, fakat bu dersi almayan ve bu dersten başarısız olanlar bir üst sınıfın TSK 403 Mesleki Tasarım Uygulamaları-I dersini alamazlar.
KULLANILACAK KAYNAKLAR
Uygulamalı Saç Metal Kalıp Konstrüksiyonu, Yakup ERİŞKİN, Saç Metal Kalıpçılığı, İbrahim UZUN Yakup ERİŞKİN
YARDIMCI KAYNAKLAR
Kalıp yapımında ve çiziminde temel kurallar, Coşkun KIRMIZI, Handbook of DIE Desing, Ivana SUCHY
DERSİN ÖLÇÜM VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMİ
Ara sınav
Ara sınava (vize) kadar yapılan uygulamaların aritmetik ortalaması ile vizenin aritmetik ortalaması ara sınav notunu belirler.
Yıl sonu sınavı
Vizeden finale kadar yapılan uygulamaların aritmetik ortalaması (%40), prototip üretim (%20) ve final (%40) yıl sonu sınav notunu belirler.
Bütünleme sınavı
Vizeden finale kadar yapılan uygulamaların aritmetik ortalaması (%40), prototip üretim (%20) ve bütünleme yazılı-uygulamalı sınavı (%40) bütünleme sınav notunu belirler.
Başarı notu
Ara sınav notunun %40ı ile yıl sonu sınav notunun %60′ı başarı notunu belirler.